شمال اصفهان؛چهارم ربیع الثانی یکی از روزهای است که دل اولیای خدا به جهت میلاد یک انسان والامقام شاد است. انسانی که از سلاله پاک اهل بیت علیهم السلام است . انسانی که عمر پر برکت خویش را در محضر چهار امام معصوم گذرانده و از پیشگاه ایشان کوله بار خود را پر از معرفت و حکمت نموده است . عالمی که به زبان اهل بیت علیهم السلام عالم آل محمّد و دوست حقیقی و ولایتمدار واقعی اهل بیت علیهم السلام توصیف گشت. سید بزرگواری که زیارت مرقد پاکش ثواب زیارت حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام را دارد و هر روز مشتاقانه فراوانی همچون پروانه به دور مضجع شریف ایشان می چرخند. از الطاف کرم ایشان بهره مند می گردند و بارگاه ایشان قلب تپنده تهران شد. ایشان کسی نیست جز حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام که تبار وی با چهار واسطه ، به سبط اکبر پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم و خاندان وحی می رسد. بنده به پاس چند سالی که توفیق حاصل شد در فضای حریم آستان مقدس ایشان تحصیلات دانشگاهی خود را در دانشگاه قرآن و حدیث وابسته به آن آستان بگذرانم بر خود لازم دانستم به خاطر ادای احترام چند سطری در مورد بیان فضیلت و جایگاه علمی و دینی ایشان نقل قول کنم و آن را تقدیم جویندگان راه حق و حقیقت نمایم .
حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام عالم آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم
حضرت شاه عبدالعظیم که کنیه اش ابوالقاسم و ابوالفتح نیز بوده ، در روز پنج شنبه چهارم ماه ربیع الآخر سنه ۱۷۳ هجری قمری ، مطابق ۲۵ تیر ماه ۱۵۸ یزدگردی ، در زمان هارون الرشید در مدینه در خانه جدّش حضرت امام حسن مجتبی علیه السّلام متولّد شده و پس از مدّت ۷۹ سال و شش ماه و یازده روز قمری عمر ، در روز آدینه پانزدهم شوّال المکرّم سنه ۲۵۲ هجری قمری ، مطابق سیزده مهر ماه قدیم سنه ۲۳۵ یزدگردی ، در زمان المعتزّ بالله عبّاسی به سرای آخرت رحلت نمود .
احمد بن علی نجاشی نقل می کند حضرت عبدالعظیم الحسنی علیه در یادداشتی که خودش مرقوم داشته و در هنگام غسل در جیب لباسش یافت شده بود اینگونه خود را معرفی نموده است: من ابوالقاسم ، عبدالعظیم بن عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن علی بن حسن بن علی بن ابی طالب هستم .
خاندان ایشان ، دارای دو ویژگی برجسته بوده اند که عبارتند از :اوّل : مبارزه و پیکار بر ضدّ ستم و سلطه استکباریِ حاکم به جامعه اسلامی، به گونه ای که پدر حضرت عبدالعظیم علیه السّلام در زندان از دنیا رفت و ایشان پدر خود را ندید ، و جدّ ایشان نیز مدّتی در زندان به سر برد .دوّم : کرامت طبع ، عزّت نفس و خدمت به محرومان . ملقّب شدن عبدالعظیم به حضرت «السیّد الکریم» ریشه در این ویژگی خانوادگی این بزرگوار دارد .
همزمانی با حیات پنج امام از امامان اهل بیت علیه السّلام – یعنی امام کاظم علیه السّلام تا امام عسکری یکی از نکات برجسته زندگی ایشان است البته این بِدان معنا نیست که به محضر همه آنها هم رسیده و یا از آنها سخنی نقل کرده است .
آنچه قطعی و مسلّم است، این است که ایشان محضر امام جواد علیه السّلام و امام هادی علیه السّلام را درک نموده و از آنها بدون واسطه احادیث فراوانی نقل کرده که بخشی از آنها در کتب حدیثی آمده است.
در خصوص جایگاه و عظمت علمی ایشان روایات و داستان های فراوانی در کتب حدیثی و تاریخی نقل شده است. صاحب بن عَبّاد در رساله ای که در شرح حال حضرت عبدالعظیم علیه السّلام نوشته ، در توصیف علمی ایشان آورده : ابو تراب رویانی ، روایت کرد که شنیدم ابوحمّاد رازی می گفت : خدمت امام هادی علیه السّلام درسامرّا رسیدم و مسائلی از حلال و حرام از ایشان پرسیدم . امام به پرسش های من پاسخ داد و هنگامی که خواستم از ایشان خدا حافظی کنم به من فرمود : یا أبا حَمّاد! اَشکَلش عَلشیک شَی ءٌ مِن امرِ دینِک بنا حِیَتِک فَسَل عَنهُ عَبدَالعَظیمِ بنَ عَبدِاللهِ الحَسَنِیّ و اقرِئهُ مِنِّی السَّلامَ .«ای ابو حماد ! هنگامی که چیزی از امور دینی در منطقه ات برای تو مشکل شد ، از عبدالعظیم بن عبدالله حسنی بپرس و سلام مرا به او برسان »
بنده یک روز با یکی خدام حرم حضرت عبدالعظیم علیه السلام به نام حاج آقا احمد حسنی یک مصاحبه ای داشتم، وی در خصوص جایگاه علمی آن حضرت داستان زیبایی را برای بنده تعریف کرد که آنرا برای تان نقل می کنم. حضرت عبدالعظیم علیه السلام در جلسات علمی امام هادی علیه السلام که با حضور علما و دانشمندان سادات حسینی و حسنی برگزار می گردید، حضور پیدا می کردند و در کنار امام می نشستند. یک روز اهل مجلس به امام اعتراض کردند و گفتند این که عبدالعظیم در کنار دست شما می نشیند برای ما تحملش سنگین و سخت است و کسر شأن نیز هست. امام در جواب آنها چیزی نفرمودند. بعد از اتمام جلسه امام به حضرت عبدالعظیم علیه السلام فرمود : فردا در آستانه در بنشین و جناب سید الکریم در جواب امام فرمود: سمعا و طاعه . ایشان فردای آن روز که وارد جلسه شد همان آستانه در جای خالی پیدا کردند و نشستند. امام بحث را شروع کردند و از عالمی که کنار دست سید الکریم نشسته بود یک سوال سخت پرسیدند، آن فرد نتوانست جواب سوال را بدهد ، لذا امام به حضرت عبدالعظیم علیه السلام فرمود: شما جواب بدهید. ایشان مسئله را شکافتند و جواب آن را برای حضار بیان داشتند. سپس امام به ایشان فرمود جای خود را با بغل دستی خود عوض کن. امام باز مسئله ای از دیگر بغل دستی سیدالکریم پرسید او نیز نتوانست پاسخ دهد و بازهم آقا عبدالعظیم پاسخ آن مسئله را دادند و باز امام به او گفت جای خود را با او عوض کن و این پرسش و پاسخ ادامه پیدا کرد تا اینکه حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام به کنار امام علی نقی علیه السلام رسیدند. در این موقع امام خطاب به حضار فرمودند: این عبدالعظیم وزنه علمی است و ایشان عالم آل محمّد صلی الله علیه و آله وسلم است و اینجا بود که جمله معروف أنت ولینا حقاً را امام در وصف ایشان فرمودند.
بنابراین با توجه روایات فوق الذکر و روایات از این قبیل به روشنی مشخص می گردد که حضرت عبدالعظیم علیه السّلام در عصر خود ، مجتهد توانمندی بوده که براساس اصول و قواعدی که از اهل بیت علیهم السّلام در اختیار داشته ، می توانسته دیدگاه های اسلام ناب را در زمینه های مختلف اعتقادی و عملی ، استخراج کند و به پرسش های مردم پاسخ گوید.
آنچه می توان به عنوان نشانه عظمت معنوی و مقامات باطنی حضرت عبدالعظیم علیه السّلام دانست برابری فضیلت زیارت مزار آن بزرگوار ، با فضیلت زیارت سیّدالشهدا است .شیخ صدوق رحمه اله علیه از محمّد بن یحیی عطّار ( که یکی از اهالی ری است) این گونه نقل کرده که : خدمت امام هادی علیه السّلام رسیدم . ایشان فرمود:«کجا بودی ؟» گفتم : حسین بن علی علیه السّلام را زیارت کردم . امام هادی علیه السّلام فرمود :أما إنّک لَوزُرتَ قَبرَ عَبدِالعَظیمِ عِندَکُم کُنتَ کَمَن زارَ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه السّلام .
بدان که اگر قبر عبدالعظیم را در شهر خودتان زیارت کنی ، مانند کسی هستی که حسین بن علی علیه السّلام را زیارت کرده باشد.
البته این روایت و تبیین عظمت معنوی حضرت عبدالعظیم علیه السّلام نیازمند مجال بیشتری است که در این مقال نمی گنجد .البته علمای بزرگوار در مورد فضیلت زیارت امام حسین علیه السّلام و مقصود از برابری زیارت حضرت عبدالعظیم با زیارت امام حسین علیه السّلام و حکمت آن به تفصیل سخن گفته و نوشته اند.
در مورد علل مهاجرت حضرت عبدالعظیم علیه السّلام به شهرری ، علت مشخصی ذکر نشده است ؛ لیکن می توان گفت که سابقه مبارزاتی خاندان آن بزرگوار از یک سو ، و شخصیت علمی و جهادی و ارتباط بسیار نزدیک حضرت عبدالعظیم علیه السّلام با اهل بیت علیه السّلام از سوی دیگر ، موجب شدند که ایشان در سال های پایانی زندگی ، تحت تعقیب حکومت وقت ، قرار گیرد . از این رو ، برای ادامه فعّالیت ها و چه بسا با اشاره امام هادی علیه السّلام ، زندگی مخفی را انتخاب کرد ، و با لباس پیک و به صورت مسافری ناشناس ، وطن اصلی خود را ترک کرد و شهرهای مختلفی را پشت سر گذاشت تا آن که در شهرری در مکانی به نام «سربان» رحل اقامت افکند و در خانه یکی از پیروان اهل بیت علیه السّلام در محلّه ای به نام«سکّه الموالی» سکونت یافت . روزها روزه بود و شب ها به عبادت می پرداخت و گاه به صورت مخفیانه از خانه ای که در آن ساکن بود ، خارج می شد و به زیارت قبری که هم اکنون در مقابل مزار او قرار دارد ، می رفت و می فرمود : این ، قبر مردی از فرزندان موسی بن جعفر علیه السّلام است .
بر پایه گزارش نجاشی و صاحب بن عبّاد ، حضرت عبدالعظیم علیه السّلام در اثر بیماری و به مرگ طبیعی از دنیا رفته است .شب وفات حضرت عبدالعظیم علیه السّلام یکی از شیعیان ری در عالم رؤیا ، پیامبر خدا صلّی الله علیه وآله و سلّم را دید که به او فرمود : «مردی از فرزندان مرا فردا از سکه الموالی می آورند و در باغ عبدالجبّار بن عبدالوهّاب ، در کنار درخت سیب ، دفن خواهند کرد» . آن شخص نزد صاحب باغ رفت تا آن درخت و مکان آن را بخرد . صاحب باغ به او گفت : این درخت و مکانش را برای چه می خواهی ؟ او جریان رؤیای خود را بازگو کرد . صاحب باغ گفت : من هم چنین خوابی دیده ام و بدین جهت ، محل این درخت و همه این باغ را وقف سادات و شیعیان کرده ام که اموات خود را در آن دفن کنند .
معجزات و کرامات فراوانی برای حضرت سیدالکریم علیه السلام نقل شده است امّا یکی از این معجزات از زبان خادم حرم حاج آقا احمد حسنی برایتان نقل می کنم . من در طول خدمت خود چند مورد از معجزات و کرامات حضرت را مشاهده نمودم، یکی از آنها از این قرار بود: در چند سال قبل یک روز من و چند خادم داخل حرم مشغول بودیم که ناگهان صدای داد و فریادی از قسمت خواهران بلند شد. ما سریع خودمان را به آن قسمت رساندیم و مشاهده کردیم که یک دختر ۸ ساله که از دو پا فلج بوده را حضرت عبدالعظیم علیه السلام شفا داده اند و بقیه زائران تلاش می کردند تا برای تبرک تکه ای از لباس دختر را پاره کنند و بردارند که ما فرا رسیدیم و دختر را از بین زائرین به ایوان کاشانی انتقال دادیم . از مادر دختر در باره ماجرا سوال کردیم و او گفت : من قصد داشتم دخترم را برای انجام آزمایشات به درمانگاه ببرم و چون مسیرمان از کنار حرم می گذشت با خودم گفتم قبل از درمانگاه به زیارت حضرت سیدالکریم علیه السلام برویم. وقتی داخل حرم شدم ، دخترم را کنار ضریح رها کردم و خودم به گوشه ای رفتم و به راز و نیاز مشغول بودم که ناگهان دیدم دخترم روی دو پای خود ایستاده و می گوید آقا مرا شفا داده . اول باورم نمی شد ولی بعد از اینکه چند قدمی دخترم راه رفت من شکه شدم و از حال رفتم و بعد از اینکه به هوش آمدم دیدم مردم و شما خادمین اطراف من را گرفتید و و علت را از من جویا می شوید. یکی از خادمین قضیه را از دختر جویا شد. که او در جواب گفت : هنگامی که من در کنار ضریح خوابیده بودم، مشاهده کردم آقایی کنار من است و به من می گوید : دختر خانم بلند شو که من در جوابش گفتم : من فلج هستم و ایشان در مرتبه دوم ، بازوی مرا گرفت و مرا بلند کرد و گفت : تو خوب شدی و در همان حال دیدم من می توانم روی پاهایم بایستم و راه بروم و بعد به طرف مادرم رفتم و هر چه این طرف و آن طرف را نگاه کردم آن آقا را ندیدم و بقیه ماجرا که خود شما ناظر بودید.
حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام عالم آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم
در پایان شادی روح حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام و دو امامزاده هم جوار ایشان حضرت طاهر از نوادگان امام زین العابدین و حضرت حمزه بن موسی الکاظم علیه السلام یک فاتحه و صلوات می فرستیم .
دوستان علاقمند جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانند به سایت آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام مراجعه نمایند یا کتاب حکمت نامه حضرت عبدالعظیم علیه السلام نوشته آیت اله محمدی ری شهری را مطالعه نمایند البته بخشی از مطالب فوق برگفته از این کتاب گرانمایه می باشد.
مهدی ملکیان (آوای برخوار)